علف هرز سس چیست و چطور آن را کنترل کنیم؟

8 / اردیبهشت / 1402

فهرست مطالب

آشنایی با گیاه انگلی سس
بررسی خصوصیات گیاه انگلی سس
- سس یونجه
- سس درختی
نحوه کنترل گیاه انگلی سس

آشنایی با گیاه انگلی سس

تعداد انگل ها در گیاهان عالی نسبت به باکتری ها و قارچ ها بسیار کم تر می باشد. گیاهان انگلی گلدار همگی در رده دو لپه ای ها هستند و در 17 تیره قرار می گیرند. در برخی از تیره ها تمامی جنس ها انگل یا نیمه انگل می باشند و در بعضی دیگر از تیره ها تعداد کمی از جنس ها زندگی انگلی دارند. کشاورزان بخوبی با برخی گیاهان انگلی گلدار از جمله سس و گل جالیز و خسارت های این گیاهان آشناییت کافی دارند و برای مبارزه با آنها تدابیری اتخاذ کرده اند.

گياه انگل سس با اسم علمی Cuscuta sp از خانواده سس Cuscutaceae است و در زبان انگلیسی به آن Dodder گفته می شود. همچنین در برخی نقاط جهان اصطلاحا به سس، زلف شیطان، پیچش جهنم، ابریشم شبدرو ….می گویند که داراي يك جنس و حدود 200 گونه می باشد و تقریبا در تمامی مناطق کره زمین رشد می کند و به گیاهان بسیاری مانند یونجه، همیشه بهار، اطلسی، میمون، شب بو، مینا پا بلند، ترون، درختان و…. حمله میکند و خسارت آن بعضی مواقع به حدی است که باعث خشک شدن گیاهان می شود.

بذر سس برای جوانه زدن به میزان کافی ذخیره مواد غذایی دارد و هر زمان در محیط مناسبی قرار گیرد جوانه میزند و گیاه کوچکی تشکیل می شود. این گیاه کوچک باید هرچه زودتر خود را به میزبان برساند در غیر این صورت خشک می شود و از بین می رود. علف هرز سس، ریشه و برگ ندارد و کلا بدون کلروفیل می باشد و غذای خود را از میزبان بدست می آورد. اين گياه به علت دارا بودن عضو مکنده به اسم مکينه (هاستوریوم) به محض تماس با گیاه میزبان در بافت آن فرو رفته و رابطه گیاه انگلی و میزبان را برای جریان یافتن مواد غذایی بوجود می آورد.

بررسی خصوصیات گیاه انگلی سس

تيره سس cuscutaceaeگیاهان انگلی، یکساله و یا چند ساله غالباً بالارونده و بدون کلروفیل می باشد و ساقه ها توسط اندام های مکنده به میزبان می چسبید.این گیاه انگلی بدون برگ و ریشه هستند. به نظر میرسد برگها به فلسهای کوچک تقلیل یافته و گلهای نر ماده به صورت منظم به شکل کم و بیش گوشتی همیشه دسته ای در گل آذین مشاهده می‌شود از این تیره سس حدود 22 گونه در ایران وجود دارد که همگی پارازیت می باشند و بر روی گیاهان گوناگونی دیده می‌شوند.

گونه های مهم شامل موارد زیر است:

سس یونجه

سس زراعی یا سس یونجه با اسم علمی Cuscuta campestris Yunck گیاهی می باشد یکساله و گلدار و انگل اجباری (بدون کلروفیل) که دارای ساقه های نازک و رشته های ظریف به رنگ زرد مایل به سفید می باشد. گل آذین کروی و متراکم و همیشه از تعداد بسیاری گل ایجاد شده است و دمگل بیشتر کوتاه تر از گل است. طول گل 3-2 میلی متر و به رنگ سفید یا زرد کمرنگ می باشد. گل پنج قسمتی و طول کاسه تقریبا مساوی لوله جام بوده و آن را می پوشاند. کاسبرگ ها گرد یا تخم مرغی، پرچم ها کمی کوتاه تر از جام، بساک ها کوتاهتر یا مساوی میله پرچم است.

در زیر پرچم ها زائده های فلس مانند وجود دارد که اندازه و شکل آن در گونه های گوناگون مختلف است. تخمدان کروی و کپسول در حدود 2 میلی متر قطر دارد. در هر کپسول 4-2 دانه ریز وجود دارد این گیاه در تابستان گل می دهد. هر گیاه سس حدود 3000 بذر تولید می کند که درصد کمی از آنها در سال اول جوانه می زنند. بذر اين گياه دارای پوسته بسیار ضخیمی می باشد که می تواند آن را تا 20 سال در شرایط طبیعی و 50 سال در انبار خشک زنده نگه دارد. حدود 80 درصد بذرها دارای خواب می باشند و عامل اصلی شکستن خواب آنها سرمای زمستان است.

به همین دلیل بذرهای این گياه انگل در بهار و در حرارت 25 درجه سانتیگراد بالاترین جوانه زنی را دارند. ساقه سس چند روز پس از سبز شدن بذر با میزبان تماس پیدا مي كند و با تولید مکینه آب و مواد غذایی را از میزبان دریافت و آغاز به رشد و گسترش به اطراف می کند. هر قطعه ساقه سس جدا شده می تواند به تنهایی رشد کند و گیاه مستقلی را تشکیل دهد. این گیاه بومی آمریکای شمالی (تگزاس) است و نخستین بار در سال 1356 هجري شمسي دکتر ثابتی از ایران این انگل را جمع آوری کرده است.

سس درختی

سس درختی با اسم علمی Cuscuta monogyna Vahl انگل درختان و درختچه های مثمر، غیر مثمر و زینتی می باشد. ساقه های این سس ضخیم تر از سس یونجه است و قطر آن حدود3 میلیمتر و رنگ آن مایل به قرمز می باشد. تعداد گل آن پایین تر از سس یونجه و رنگ آن صورتی یا تقریبا سفید است. کاسبرگ های آن ضخیم، گوشتی و دارای زگیل است. گلبرگ ها نوک گرد و پرچم ها فاقد میله است. دارای دو خامه بهم چسبیده و کلاله تخم مرغی یا مخروطی است.کپسول تخم مرغی یا کروی به قطر 4 تا 6 میلیمتر و محتوی 2-1 دانه می باشد. اندازه دانه 5/3-2 میلیمتر است.

نحوه کنترل گیاه انگلی سس

پیشگیری

بکار گیری از بذور عاری از سس، نخستین قدم در پیشگیری از آلودگی گسترده به سس می باشد.در بیشتر کشورها به کمک قوانین قرنطینه نباتی از ورود بذر محصولاتی که آلوده به بذر سس می باشند جلوگیری می کنند.

بکار گیری ازکود حیوانی کاملاً پوسیده و غیر آلوده

جلوگیری از انتقال بذر سس با پاکسازی ابزار و ماشین آلات و تمیز کردن کانال های آبیاری قبل از به گل نشستن گیاه انگلی سس، تا حدود بسیاری از ورود اين انگل به مزرعه جلوگيري مي نماید.

از بین بردن علف های هرز مزرعه و باغ (زیرا علفهای هرز واسطه مناسبی برای انتقال سس به محصول می باشند) مانع گسترش انگل سس از یک مزرعه آلوده به یک منطقه پاک می شود.

به محض دیدن یک منطقه آلوده به سس باید قبل از به بذر نشستن آنها را به هر طریق ممکن نابود شود و انگل های جمع آوری شده به محلی دور از مزرعه منتقل یا سوزانده شود.

کنترل زراعی

بکار گیری از عملیات زراعی از قبيل کاشت یونجه در پائیز به جای بهار و کاشت با تراکم بالا، آبیاری قبل از کاشت به منظور سبز شدن بذور سس موجود در خاک و سپس شخم زمین، رعایت تناوب زراعی در زمین های آلوده با کاشت محصولات مقاوم و غیر میزبان مثل گندم، جو، ذرت، سویا و گیاهانی که در زمستان رشد اولیه دارند مانند کاهو و کلم آلودگي مزرعه به سس را كاهش مي دهد.

کنترل مکانیکی

شخم عمیق و کولتیواتور زدن در کشت های ردیفی مانند چغندرقند و در آلودگی های کوچک پاکسازی و حذف دستی سس در اوایل اتصال به گیاه میزبان تاثیر گذار است و بهتر است قسمتی از ساقه گیاه میزبان آلوده به سس در فاصله 3 تا 5 سانتیمتر محل اتصال هرس و چیده شود. در خصوص بوته ها و درختان حذف یک یا دو شاخه زیر محل آلودگی و در مورد یونجه چیدن کامل راه مناسبی در کنترل سس می باشد.

هر قطعه از رشته های سس تازه که باقی بماند به تنهایی می تواند رشد کند و آلودگی را دوباره گسترش دهد. لذا به زمان مبارزه مکانیکی تمامی سس های کنده شده باید در محلی دور از محصول جمع آوری و روی آن خاک ریخته شود یا بهتر است سوزانیده شوند تا بذرهای موجود نیز از بین بروند. روش آفتابدهی تا میزانی می تواند سس را کنترل کند اما بدلیل پوسته ضخیم بذر درصدی از آنها در خاک سالم می مانند.

در صورت آلودگی بیشتر نیاز است منطقه آلوده توسط شعله افکن و یا وسایل مشابه سوزانیده شود. تحقیقات صورت گرفته نشان داده است در مزارع یونجه با بکار گیری از شعله افکن یک نوبت در نیمه دوم تیرماه و پس از برداشت چین اول یونجه علاوه بر کنترل مطلوب سس هیچگونه تاخیری در رشد گیاه مشاهده نشده است.

کنترل شیمیایی

چنانچه مزرعه به طور وسیع به سس آلوده شده باشد و در صورتی که روش های فوق به عللی موثر واقع نشد می توان با بکار گیری از علف کش های پیش رویشی و پس رویشی به شرح زیر سس را کنترل نماید.

بکار گیری از علف کش داکتال (کلرتال دی متیل 75 درصد پودر) به میزان 15- 12 کیلوگرم قبل از سبز شدن یونجه در بهار) در یونجه تازه کشت در یونجه چند ساله از سال دوم به بعد در پایان زمستان کمی قبل از رشد بهاره یونجه سس را کنترل می کند. در زمان استفاده از این علف کش، زمین باید رطوبت کافی داشته باشد پس در نتیجه یک نوبت آبیاری مزرعه توصیه می شود.

همچنین سمپاشی رانداپ (گلیفوسیت 41 درصد ای سی) به میزان 380 سی سی در هکتار150 گرم ماده موثره زمانی که یونجه ارتفاع 25-20 سانتیمتر داشته باشد به نحو مطلوبی سس را کنترل می کند. این سمپاشی باید یکبار دیگر پس از 10 روز تکرار شود. در یونجه سال اول سمپاشی باید در زمان 8 برگی یونجه صورت گیرد. در خصوص گیاهان زینتی مانند کروتون، شفلرا و ختمی زینتی مقدار 150 تا 400 گرم ماده موثره گلیفوسیت در هکتار در کنترل سس توصیه شده است.

در سطوح کوچک باغچه ها و باغات خانگی و فضای سبز( پاشیدن سرکه خانگی) اسید استیک روی سس نتیجه خوبی می دهد. تحقیقات صورت گرفته نشان داده است علف کش پیش رویشی پندیمتالین به میزان 5 لیتر در هکتار از (330 EC) 90 تا 95 درصد سس درختی را کنترل کرده است. همچنین دیورون و پروپیزامید به ترتیب با 3 کیلوگرم و 5 کیلوگرم می تواند 80 تا 85 درصد سس درختی را در باغات انگور کنترل کند. هیچکدام از این سموم روی درختان انگور گیاه سوزی نداشتند.

لازم به ذکر است همیشه باغاتی که آلوده به علف های هرز می باشند زودتر به سس درختی آلوده می شوند. زیرا علف های هرز واسطه مناسبی برای رسیدن گیاه انگلی سس به شاخه های درختان می باشند.

در خصوص انار بریدن پاجوش و شاخه های کوتاه نزدیک سطح زمین آلودگی سس را به حداقل می رسانند. در باغات انار سطح باغ را در اوایل رشد سس و علفهای هرز توسط محلول 1% پاراکوات سمپاشی می کنند. باید توجه کرد که علف کش پاراکوات نباید روی برگ درختان انار پاشیده شود.

کنترل بیولوژیک

در زمینه مبارزه بیولوژیکی مطالعاتی بر روی عوامل گوناگون بیماری زا و حشرات و دشمنان طبیعی سس در ایران صورت گرفته است. از جمله لارو پروانه Porphyrinia polygramma در حال تغذیه داخل تخمدان های سس در باغات ورامین گزارش شده است. همچنین سوسک Smycronix tartaricus و مگس Phytomyza orobanchia که برای سس معرفی شده است.

همچنین یک گونه سرخرطومی به اسم Smycronyx robustusروی سس درختی و یک گونه شته در حال تغذیه از رشته های سس یونجه جمع آوری شده است.

بیشتر عوامل بیماری زای قارچی مثل فوزاریوم و آلترناریا به سس حمله می کنند. لیکن مشکل کاربرد و کشت این عوامل بیماریزا، بکار گیری از آنها را محدود کرده است. یکی از راه های تجربی مبارزه با سس درختی و دیگر علفهای هرز در باغات به خصوص باغ انار چرانیدن یک یا دو بار گوسفند در اوایل رشد سس و علف های هرز می باشد که روشی موفق بوده است.

اشتراک گزاری مطلب در

لطفا محتوای ما را ارزیابی کنید.

مرتب‌سازی مقالات:

پیش‌فرض
جدید‌ترین
پربازدیدترین
بیشترین امتیاز

جدید‌ترین مقالات:

. این پمپ های قدرتمند برای مدیریت سیالات طراحی شده اند و به دلیل عملکرد استثنایی و قابلیت اطمینان خود شناخته شده اند. خواه در صنعت کشاورزی، عملیات معدن، یا تاسیسات تصفیه آب، پمپ های پلانجری نقش مهمی در صنایع مختلف ایفا می‌کنند.

پمپ پلانجری چیست و چه کاربردی دارد؟

31 / شهریور / 1402

به دنبال یک پمپ قابل اعتماد برای سمپاش‌های کشاورزی خود هستید؟ پمپ پلانجری پاسخ شماست! با طراحی همه کاره خود می‌توان از آن در انواع سمپاش کشاورزی استفاده کرد.

راهنمای خرید انواع شیلنگ سمپاشی

5 / شهریور / 1402

شلنگ‌های سمپاشی در اندازه‌های مختلفی تولید می‌شوند که پرکاربردترین آن‌ها در اندازه های 5/16 اینچ و 3/8 اینچ تولید می‌شوند.

سمپاش خرطومی چیست؟

23 / مرداد / 1402

یکی از انواع کودهای موجود در بازار کودهای گِرد هستند. برای استفاده از این کودها در محیط‌های باغداری و کشاورزی به نوعی سمپاش خاص به نام دستگاه سمپاشی خرطومی نیاز است.