موتور برق سه فاز چه کاربردهایی دارد؟

روش‌های مختلفی برای دسته‌بندی انواع متعدد موتور برق وجود دارد و این کاملاً طبیعی است؛ معمولاً ابزار و وسایل پیشرفته با توجه به معیارهای مختلفی قابل دسته‌بندی هستند. یکی از روش‌های دسته‌بندی موتور برق، انجام این کار بر مبنای نوع خروجی برق آن است بر همین مبنا موتور برق به دو دسته اصلی موتور برق تک‌فاز و سه‌فاز تقسیم خواهد شد. محصولی که در این یادداشت قصد تمرکز بر آن را داریم، موتور برق سه‌فاز است.

در یادداشت پیش رو ابتدا نگاهی به تفاوت خود برق تک‌فاز و سه‌فاز داشته، سپس به سراغ نحوه عملکرد موتور برق سه‌فاز می‌رویم و در نهایت در نهایت به هدف اصلی تحریر یادداشت، یعنی کاربرد موتور برق سه‌فاز خواهیم رسید. در یادداشت پیش رو با عناوین زیر همراه و همگام شما هستیم. 

•         برق تک‌فاز و برق سه‌فاز چه تفاوتی دارند؟
•         نحوه کارکرد موتور برق سه‌فاز
•         کاربردهای موتور برق سه‌فاز
•         کدام‌یک را باید خرید؟ موتور برق تک‌فاز یا سه‌فاز؟

برق تک‌فاز و برق سه‌فاز چه تفاوتی دارند؟

برق سه‌فاز به جای ارائه یک شاخه جریان، سه شاخه از جریان متناوب را در اختیار کاربر قرار می‌دهد که هر یک جداگانه، خود به تنهایی یک شاخه از توان الکتریکی محسوب می‌شود در هر شاخه از این سه شاخه، ولتاژ جداگانه به حد نهایی خود رسیده و سپس با طی کردن نمودار نوسانی خود مجدد به حداقل میزان خود می‌رسد؛ پروسه‌ای که در یک شاخه جریان برق تکفاز دائماً تکرار خواهد شد اما مسئله اصلی برق سه‌فاز، هر یک از فازها، با اختلاف زمان کوتاهی به حداکثر ولتاژ می‌رسند و همین باعث می‌شود تا همواره در مجموع سه فاز، ولتاژ در نهایت خود بوده و در عمل دیگر  شاهد نوسان دائمی برق نباشیم؛ به بیانی دیگر توان خروجی برق سه‌فاز ثابت است و هرگز به صفر نمی‌رسد در یک منبع تولید برق سه فاز، مانند موتور برق سه‌فاز ، به چهار رشته سیم مختلف برای گرفتن خروجی برق نیاز است: یک سیم خنثی(همان نول) و سه سیم فاز البته در تمام موارد به چهار سیم برای استفاده از برق سه‌فاز نیاز نیست. چون در این یادداشت هدف اصلی پرداختن به تفاوت این دو نوع از برق متناوب نیست، به شکل تخصصی به این مبحث ورود نخواهیم کرد اما به طور سربسته می‌توان گفت در استفاده از برق سه فاز دو نوع چینش و تنظیمات وجود دارد در حالت چیدمان دلتا، با تنها 3 سیم فاز گرفتن خروجی و کار کردن وسیله ممکن است و در حالت ستاره‌ای است که شما به چهار سیم، یعنی سه سیم فاز و یک نول احتیاج خواهید داشت.

نحوه کارکرد موتور برق سه‌فاز

در مورد نحوه عملکرد موتور برق سه فاز باید گفت که ساختار این وسیله با سایر انواع موتور برق تفاوت فاحشی نداشته و شاهد ساختار متمایزی نیستیم؛ تنها نقطه تمایز این نوع موتور برق، در بخش ژنراتور آن است این بدان معنی است که منبع تولید نیروی محرکه در موتور برق سه‌فاز همان موتور دیزل، بنزینی یا گازی بوده و تفاوتی در این بخش به چشم نمی‌خورد. اما نقطه اصلی تفاوت ژنراتور است که در آن از چرخش موتور، به جای تولید برق تکفاز، برق سه‌فاز تولید خواهد شد.

در موتور برق سه‌فاز شاهد استفاده از ژنراتور سه فاز به جای ژنراتور تک‌فاز هستیم و به تبع این تفاوت، در بخش خروجی برق نیز شاهد تفاوت بدیهی هستیم؛ برق خروجی موتور برق سه فاز سه سیمه بوده و شکل خروجی در آن تفاوت دارد در مورد خود تابلو برق هم با توجه به بالاتر بودن ولتاژ خروجی، تفاوت‌هایی وجود دارد که بررسی کامل آن به طور جزئی در حوصله متن نیست. اما در مجموع در مورد موتور برق سه‌فاز نکات زیر را مد نظر داشته باشید:

•         ولتاژ خروجی موتور برق سه‌فاز معمولاً در بازه بیش از 480 ولت است.
•         برق تولیدی این نوع موتور برق برای استفاده در انواع ترانسفورماتورها مناسب‌تر بوده و ولتاژ آن ساده‌تر به میزان بالاتری ارتقا یافته یا به میزان کمتری کاهش پیدا می‌کند.
•         موتور برق‌های سه‌فاز برخلاف اینکه تولید برق با ولتاژ بیشتری را ممکن می‌سازند معمولاً در شرایط برابر وزن کمتری داشته و از نظر اندازه و قیمت نیز وضع بهتری نسبت به موتور برق تک‌فاز دارند.
•         عمر ژنراتورهای سه‌فاز نسبت به انواع تک‌فاز معمولاً بیشتر بوده و به همین علت شانس آسیب دیدن یا دچار نقص شدن موتور برق سه‌فاز تا حدودی کمتر است.

کاربردهای موتور برق سه‌فاز

نکته حائز اهمیت در این بخش پرداختن به تفاوت‌ها در کاربرد این وسیله است؛ به بیانی دیگر در این بخش قصد داریم تا بدون پرداختن به کاربردهای عام و کلی یک موتور برق، این موضوع را به شکل اختصاصی در مورد موتور برق سه‌فاز بررسی کنیم پس در نظر داشته باشید در کنار موارد طرح شده در این بخش، یک موتور برق سه‌فاز همان کاربردهای عادی موتور برق تک‌فاز را دارد. با علم به این موضوع شما را به مطالعه موارد زیر دعوت می‌کنیم:

موتور برق سه‌فاز برای استفاده‌های صنعتی ایده‌آل است است زیرا علاوه بر اینکه بسیاری از دستگاه‌های بزرگ صنعتی تنها با این نوع برق کار می‌کنند، خود ولتاژ خروجی و فرکانس آن نیز در وضع بهتری قرار دارد فراموش نکنید بخاطر ویژگی‌های برق سه‌فاز، به کمک این جریان برق امکان تولید قدرت ثابت بدون وقفه‌های جزئی وجود دارد. 

 موتور برق سه‌فاز در مراکز دیگری نیز مانند دیتاسنتر‌ها کاربردی هستند و تنها منشأ کاربردی بودن برق سه فاز ولتاژ بالای آن نیست. همین نبود فقدان پرت و قطعی‌های ریز کمک کرده تا در وسایل الکترونیکی و رایانه‌ای نیز، استفاده از این نوع برق توجیه منطقی داشته باشد در بخش کشاورزی نیز شاهد کاربرد گسترده موتور برق سه‌فاز هستیم. به طور مثال در راه‌اندازی برخی از انواع پمپ‌ها به برق سه‌فاز نیاز بوده و شما بدون داشتن یک موتور برق با این شرایط به مشکل بر می‌خورید.

کدام‌یک را باید خرید؟ موتور برق تک‌فاز یا سه‌فاز؟

این یکی از پرسش‌هایی است که خریداران معمولاً پس از شناخت تفاوت‌های این دو نوع محصول در سر داشته و مطرح می‌کند. پاسخ دادن به این پرسش اساساً به شکل قاطع ممکن نیست زیرا نوع نیازهای شما در این مورد تعیین‌کننده است نیازی به پیچیده کردن این مقایسه نیست، در یک بیان کلی می‌توان گفت اگر با وسایل برقی سه‌فاز بیشتر کار می‌کنید، باید به سراغ موتور برق سه‌فاز بروید.