الکتروموتور یا موتور الکتریکی چیست؟
فهرست مطالب
انواع موتورهای الکتریکی کدامند؟
1.الکتروموتورهای جریان متناوب (AC)
2. الکتروموتورهای جریان مستقیم(DC)
بیشتر الکتروموتورهایی که در صنعت مورد استفاده قرار می گیرند، از نوع جریان متناوب AC هستند. یعنی با برق جریان متناوب کار می کنند. الکتروموتور جریان متناوب خود به دو گروه کلی تقسیم میشوند
الکتروموتورهای سنکرون: موتورهایی هستند که درهمه شرایط سرعت ثابتی به نام سرعت سنکرون دارند.
الکتروموتورهای آسنکرون: این موتورها وقتی زیر بار قرار می گیرند، سرعتشان کمی افت می کند.
از آنجایی که الکتروموتورهای سنکرون درصنایع کمتر به کار می روند، به توضیح الکتروموتورهای آسنکرون می پردازیم. الکتروموتورهای جریان متناوب آسنکرون به دو دسته ی کلی سه فاز و تک فاز تقسیم می شوند.
ساختمان الکترو موتور آسنکرون
ساختمان این الکتروموتورها از دو قسمت اصلی استاتور و روتور تشکیل شده است.
استاتور(ساکن) : مجموعه ای از یک بدنه عایق بندی شده) استوانه توخالی) و سیم پیچ درون شیارهای آن است.
روتور (گردنده): یک استوانه تشکیل شده از ورقه های آهنی نازک (عایق شده نسبت به هم) و سیم پیچی شده یا دارای میله های متصل به هم است.
چون هادی برخی روتورها مانند شکل بالا شکل قفس است، چنین روتوری را روتور قفسی می گویند. نزدیک به 90% موتورهای الکتریکی جریان متناوب دارای روتور قفسی هستند.
اصول کار موتورهای آسنکرون سه فاز
هنگامی که آهن باریکی را روی یک پایه قرارداده و آهنربایی را به آن نزدیک می کنیم، مشاهده می کنیم قطعه آهن به طرف آهنربا حرکت می کند. اکنون اگر آهنربا را به صورت دایره ای پیرامون ورق آهنی بچرخانیم، ورق آهنی جهت حرکت آهنربا را دنبال می کند. اگر میدان مغناطیسی حول قسمت گردنده بچرخد، قسمت گردنده نیز به صورت دورانی به چرخش درخواهد آمد از این ویژگی برای حرکت دورانی روتور موتورهای الکتریکی استفاده می شود. در موتورهای الکتریکی سه فاز به جای آهنربا از سه دسته سیم پیچ استفاده می شوند این سیم پیچها درشیارهای استاتور قرار می گیرند و با اتصال به شبکه برق میدان مغناطیسی مورد نیاز را به وجود می آورند. این میدان مغناطیسی به وجود آمده نیز روتاری می باشد.
پلاک مشخصات الکتروموتورهای سه فاز
برای انتخاب درست موتور سه فاز باید به توضیحات روی پلاک مشخصات موتور کاملاً توجه نمود. شکل پلاک الکتروموتور و اطلاعات نوشته شده روی آنها متفاوت است. شکل یک نمونه پلاک الکتروموتور سه فاز و توضیح برخی اطلاعات ارائه شده در آن را در شکل پائین ملاحظه می کنید.
شماره | اطلاعات داده شده |
1 | نام کارخانه ی سازنده |
2 | مدل(تیپ ماشین) |
3 | تعداد فاز(یک فاز یا سه فاز) |
4 | موتور یا مولّد |
5 | شماره ی بدنه |
6 | نوع اتصال الکتروموتور(ستاره یا مثلث) |
7 | نوع اتصال الکتروموتور(ستاره یا مثلث) |
8 | جریان الکتروموتور (برحسب آمپر) |
9 | نوع کار الکتروموتور (پیوسته یا موقت) |
10 | قدرت الکتروموتور (برحسب اسب بخار) |
11 | ضریب قدرت موتور |
12 | سرعت الکترو موتور (برحسب دور در دقیقه) |
13 | فرکانس الکترو موتور (برحسب هرتز) |
14 | حفاظت بین المللی |
15 | استاندارد مورد استفاده درساخت الکترو موتور |
IP درجه حفاظت الکتروموتور:
به روی پلاک موتور، نوع محافظت )ایمنی( درمقابل تماس و نفوذ اجسام خارجی و آب،با دو حرف (Ingress Protection) IP و دو رقم کد نشان داده می شود.
اولین رقم، در جهت ایمنی در مقابل تماس و نفوذ اجسام خارجی (گرد و غبار) و دومین رقم، درجه ایمنی در مقابل نفوذ آب را نشان می دهد. برای مثال اگرروی پلاک موتوری IP44نوشته شده باشد، بیانگر آن است که این موتور در مقابل اجسام خارجی بزرگتر از قطر 1 mm و همچنین در مقابل پاشیده شدن آب حفاظت شده است.
کلاس حرارتی الکتروموتور:
از آنجایی که افزایش بیش از حد دما روی خواص مکانیکی و عایقی الکتروموتور تأثیر می گذارد، لذا روی بدنه ی آنها حداکثر دمای مجاز ماشین مشخص شده است. اصطلاحاً به این دما کلاس حرارتی یا کلاس عایقی گفته می شود و آن را روی پلاک ماشین با حروف اختصاری به صورت ISOL یا CONTCLASS نشان می دهند.
نحوه انتخاب و خرید موتور الکتریکی:
برای انتخاب موتور جهت انجام کاری، باید به نکات زیر توجه کنیم.
تناسب قدرت الکتروموتور با کارمورد نظر: برای این منظور باید قدرت لازم برای کار، برحسب وات یا اسب بخارمحاسبه شده وموتوری مناسب با آن قدرت انتخاب شود.
میزان جریان دهی تابلوی برق الکتروموتور: ظرفیت جریان دهی تابلوی برق باید در حد سه برابر جریان نامی الکتروموتور باشد تا بتواند جریان راه اندازی موتور را تأمین کند .بهترین روش برق رسانی آن است که یک نقطه توزیع مرکزی داشته باشیم و سپس برای هر قسمت یک تابلو فرعی جداگانه تهیه کنیم.
سرعت دورانی مورد نیاز الکتروموتورRPM: اگر نسبت به سرعت از پیش تعیین شده مورد نیاز برای انجام کار بی اطلاع هستید، بهتر است دنبال دستگاه مشابه باشید . یا اینکه موتوری با دُور استاندارد انتخاب کنید و سپس، با تغییر ولتاژ تغذیه آن، به کمک اتوترانسفورماتور یا با استفاده از جعبه دنده، تعداد دور مناسب کار را به دست آورید. برای اندازه گیری سرعت دورانی موتورهای الکتریکی، از دستگاهی به نام دورسنج استفاده می شود.
نحوه قرارگیری دورسنج را روی محورشافت الکتروموتوربه صورت مکانیک در شکل بالا ملاحظه می فرمائید .بدیهی است برای اندازه گیری سرعت به صورت نوری باید حسگر نوری را به سمت محور و در نزدیکی آن قرار دهیم (شکل پائین)
- شرایط کاریموتور: منظوراز شرایط کاری آن است که بررسی کنیم موتوری که برای کارمورد نظرانتخاب شده است، چه مدت می تواند در حالت خاموش یا تحت بارکامل باشد. معمولاً شرایط کاری موتورها یکی از دو حالتِ کارمداوم یا کار متناوب است. حالت کاری موتور روی پلاک باحرف S به همراه یک عدد مشخص می شود که درزمان انتخاب باید به آنها توجه کرد.
علامت اختصاری | توضیحات |
S1 | کارکرد پیوسته یکنواخت |
S2 | کارکرد کوتاه مدت |
S3 | کارکرد غیردائمی تناوبی |
S4 | کارکرد غیر دائم تناوبی به همراه راهاندازی نسبتاً طولانی در ابتدای هر استارت |
S5 | کارکرد غیر دائم تناوبی به همراه راهاندازی نسبتاً طولانی در ابتدای هر استارت به همراه استفاده از ترمز الکتریکی |
S6 | کارکرد پیوسته بهصورت پریود یک |
S7 | کارکرد پیوسته بهصورت پریود یک به همراه ترمز الکتریکی برای توقف |
S8 | کارکرد پیوسته به همراه تغییرات سرعت بار |
S9 | کارکرد غیر پریود یکبار به همراه تغییرات سرعت دربار |
S10 | کارکرد با باری که دارای مقادیر متفاوت ولی ثابتی باشد. |
نوع(تیپ) الکتروموتور: درانتخاب نوع الکتروموتور به عواملی همچون نوع شبکه (سه فاز- تک فاز)، هزینه خرید، شرایط و تجهیزاتِ راه اندازی، گشتاورو جریان نامی موتورباید توجه کرد. فیوز موتورهای الکتریکی حتماً باید متناسب با جریان درج شده روی پلاک مشخصات موتور (جریان کار موتور) انتخاب شود.
وضعیت نصب الکتروموتور: وضعیت نصب، یکی از عوامل فیزیکی است که در انتخاب یک موتور باید به آن توجه داشت، زیرا نوع یاتاقان های موتور برای وضعیت نصب ویژه ای طراحی شده است و اگر موتور در وضعیت نامناسبی نصب شود، عمر مفید دستگاه در آن وضعیت، کاهش می یابد.براساس استاندارد و جداول IEC60034 نصب را انجام دهید.
اتصال موتور برای تأمین قدرت مکانیکی
اگربخواهیم موتوری را برای دستگاهی انتخاب یا با موتور قبلی آن جایگزین کنیم، باید به سیستم اتصال موتور به دستگاه توجه داشته باشیم. برای اتصال موتوربه دستگاه دو حالت وجود دارد: الف- اتصال مستقیم و بدون تغییر سرعت،
ب- اتصال با مبدل برای تغییر سرعت .
اتصال مستقیم و بدون تغییر سرعت الکتروموتور:
در صورتی که سرعت دستگاه با سرعت موتور یکی باشد، از اتصال مستقیم استفاده میشود. این کار با نصب مستقیم قطعه گردنده ماشین روی محور موتور(کوپل کردن) امکا نپذیراست مانند به حرکت درآوردن پمپهای چاه آب، پمپهای گریز از مرکز و تهویه هوای سالن پرورش طیور
سیستم مبدل سرعت: اگر سرعت لازم برای وسیلهٔ مورد نظر با سرعت موتور انتخاب شده یکی نباشد، برای تبدیل سرعت ازدستگا ههای تغییر دورمانند جعبه دنده (گیربکس)، تسمه و چرخ تسمه یا زنجیر و چرخ زنجیر، استفاده میشود.
الکتروموتورهای تک فاز
ساختمان داخلی الکتروموتور تک فاز:
ساختمان داخلی این موتورها هم از یک قسمت ساکن (استاتور ) و یک قسمت گردان (روتور) تشکیل شده است. استاتور و روتو این موتورها شبیه موتورهای سه فاز آسنکرون روتور قفسی است، با این تفاوت که در استاتورآنها دو نوع سیم پیچی سیم پیچ اصلی و سیم پیچ راه انداز یا کمکی وجود دارد. الکتروموتورهای تکفاز برای راه اندازی، نیاز به جریان متناوب تک فاز N( وL1) دارند. این دسته از الکتروموتورها از اندازه های کوچک 4/1 اسب بخار تا حدود 5 اسب بخار ساخته می شوند.
اصول کار الکتروموتورهای تک فاز:
اصول کاراغلب موتورهای تک فاز مانند موتورهای سه فاز بر خاصیت القایی استوار است. در نتیجه، برای به حرکت درآمدن به میدان دوّار نیازدارند. این موضوع در موتورهای سه فاز، به دلیل وجود سه سیم پیچ و سه جریان متناوب، که با یکدیگر اختلاف فازمتقارن دارند، امکا نپذیر بود، اما درموتورهای تکفاز، با یک سیم پیچی و یک جریان، امکان ایجاد میدان دوّار نیست. به همین دلیل، برای راه اندازی موتورهای تک فاز، از یک سیم پیچ دیگر به صورت موقت استفاده میشود. به این سیم پیچ، که در راه اندازی به کمک سیم پیچ اصلی می آید، سیم پیچ کمکی یا راه انداز( استارت) میگویند. این سیم پیچ، قاد است در لحظه راه اندازی، به همراه سیم پیچ اصلی، گشتاور قابل توجهی به محور روتور اعمال کند و باعث چرخش آن شود. از آنجایی که وظیفه سیم پیچ کمکی فقط راه اندازی موتوراست، می توان پس از راه اندازی موتور آن را از مدارخارج کرد.
انواع موتورهای تک فاز
موتورهای تک فاز را براساس ساختمان داخلی و روش راه اندازی می توان به صورت زیر طبقه بندی کرد:
1. موتورهای القایی(فاز شکسته - خاز ن دار)
2. موتورهای اونیورسال
الکتروموتور با فاز شکسته: در موتورهای القایی تک فاز با فاز شکسته، یک سیم پیچ اصلی و یک سیم پیچ کمکی در موتور وجود دارد. این دو سیم پیچ با هم به صورت موازی قرار می گیرند. سیم پیچ راه انداز پس از راه اندازی و رسیدن سرعت موتور به 75% سرعت نامی به وسیله کلید تابع دور(کلید گریز از مرکز)، از مدار خارج می شود: قدرت این موتورها معمولاً بین 2/1 تا 3/1 اسب بخار است.
الکتروموتور با راه انداز خازنی: در موتورهای تک فاز با راه انداز خازنی، برای افزایش گشتاور موتور در لحظه راه اندازی، از خازن به صورت سری با سیم پیچ کمکی استفاده می شود. خازن مورد نظر از نوع الکترولیتی با ظرفیت بالاست و معمولاً به صورت جداگانه روی بدنه موتور نصب می شود. در مدار سیم پیچ راه انداز با خازن، از یک کلید گریز از مرکز (تابع دور) نیز استفاده می شود، که سیم پیچ کمکی و خازن را در 75% دور نامی موتور از مدار خارج می کند. این موتورها با قدرت 8/1 اسب بخار به بالا (رنج های استاندارد در صنعت) ساخته می شوند.
موتور با خازن دائم کار: در این موتورها از یک خازن روغنی، که با سیم پیچ راه انداز سری شده است، استفاده می شود. این موتورها کلید تابع دور ندارند و سیم پیچ راه انداز به همراه خازن، پس از راه اندازی نیز در مدار باقی می مانند. قرار گرفتن خازن به صورت دائم در مدار، گشتاور در حالت کار را افزایش می دهد .
موتور تک فاز دو خازنی: در این موتورها از یک خازن به صورت لحظه ای و یک خازن به صورت دائم کار استفاده می شود. این دو خازن با یکدیگر به صورت موازی و هر دو با سیم پیچ راه انداز به صورت سری قرار گرفته اند. پس از راه اندازی و رسیدن دور موتور به 75% دور نامی، خازن راه انداز توسط کلید گریز از مرکز از مدار خارج می شود، ولی خازن دائم کار به همراه سیم پیچ راه انداز در مدار باقی می ماند. خازن راه انداز از نوع الکترولیتی و خازن دائم کار از نوع روغنی است. این موتورها ترکیبی از خصوصیات دو نوع موتور قبل را دارند، یعنی هم دارای گشتاور راه اندازی و هم گشتاور کارخوبی می باشند.
- پیشفرض
- جدیدترین
- پربازدیدترین
- بیشترین امتیاز
مرتبسازی مقالات:
جدیدترین مقالات:
معرفی اجزای الکتروموتورهای صنعتی
هرآنچه که باید در مورد الکتروموتورهای صنعتی بدانید
نحوه انتخاب انواع الکتروموتورها در کاربردهای مختل
انتخاب انواع الکتروموتورها در بازار
الکتروموتور دست دوم
الکتروموتور دست دوم|الکتروموتور یا موتور الکتریکی چیست؟|توجه به برند الکتروموتور دست دوم|نحوه پیدا کردن الکتروموتور دست دوم|نحوه انتخاب الکتروموتور دست دوم و گیربکس مناسب| مزایا الکتروموتور دست دوم|