خرید و مشاوره فنی: 33521405-026

اجزای سیستم آبیاری قطره ای

اجزای سیستم آبیاری قطره ای

فهرست مطالب

امروزه با رشد روز افزون جمعیت و نیاز آن ها به مواد غذایی، کشاورزان در صدد آن هستند که تولیدات خود را بیشتر کنند تا جوابگو همه مردم باشد. برای این کار آبیاری زمین های کشاورزی و باغ ها از اهمیت بسیاری برخوردار می باشد.

اگر آبیاری زمین به درستی صورت نگیرد محصولات خوبی در اختیار افراد یک منطقه قرار نخواهد گرفت و به علاوه در مصرف آب نیز صرفه جویی نخواهد شد.همان گونه که می دانید، بخش اعظم مصرف آب در کشور ما به مصارف کشاورزی مربوط می شود، بنابراین با توجه به کمبود آب، صرفه جویی در مصرف آن از اهمیت بسیاری برخوردار می باشد و باید توسط کشاورزان عزیز رعایت شود.

بسیاری از گیاهان و نباتات می توانند به صورت قطره ایی آبیاری شوند، به همین منظور مهندسان یک سیستم و دستگاهی را اختراع کرده اند که به آن سیستم آبیاری قطره ایی اطلاق می شود. در این مقاله از وب سایت نیکا کورپ به بررسی سیستم آبیاری قطره ایی و هم چنین اجزای این سیستم می پردازیم.

شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه تا انتهای این مقاله ما را یاری فرمایید. با ما باشید.

آبیاری قطره ایی و تاریخچه آن

همان گونه که بیان کردیم، یکی از روش های آبیاری زمین های کشاورزی و باغ ها آبیاری قطره ایی می باشد. لازم به ذکر می باشد که آبیاری قطره ایی یک روشی است که در آن آب با فشار کم از روزنه یا وسیله ‌ای به نام قطره‌ چکان از سیستم مربوطه خارج شده و به صورت قطراتی در پای گیاه ریخته خواهد شد.

برخی از کشاورزان و مهندسان در این زمینه، به آبیاری قطره ایی، آبیاری موضعی نیز می گویند. شبکه ‌ای که آب را در سراسر مزرعه توزیع می ‌نماید به کمک قطره‌چکان و با فشار کم در روی زمین پاشیده می‌ شود. از مشخصات این روش تحویل آب به گیاه با فشار کم در منطقه توسعه ریشه ‌ها در سطح زمین ( در زیر خاک ) است تا مساحت و عمق کوچکی از سطح خاک خسی و مرطوب گردد.

 کارشناسان معتقدند سیستم آبیاری قطره ای یکی از بهینه‌ترین سیستم‌های آبیاری است. می توان اذعان داشت که  آبیاری قطره ای جزء پرطرفدارترین و کم هزینه ترین روش های آبیاری موجود می باشد. آبیاری قطره ای درختان میوه، آبیاری قطره ای خانگی متناسب با کاربردشان با روش ‌های مختلفی اجرا می ‌شود.

تحقیقات نشان می ‌دهد که اگر سیستم آبیاری قطره ای به درستی طراحی و اجرا شود، 30 الی 50 درصد بیش‌تر از سایر روش ‌ها به صرفه ‌جویی در مصرف آب کمک می‌ کند و این موضوع برای ما بسیار مهم است.

باید بیان شود که روش آبیاری قطره ایی در دهه ۵۰ بسیار رایج شد و سطوح بزرگی با این روش آبیاری شدند اما هر روشی که برای آبیاری زمین استفاده می شود، مزایا و معایب خاص خود را دارد که بعد ها با تحقیقات فراوان مزایا و معایب روش آبیاری قطره ایی نیز مشخص گردید.

از جمله معایب روش آبیاری قطره ایی، هزینه‌ های زیاد و تکنیک‌ های نسبتاً پیشرفته این روش و هم چنین نمک ‌ها و مواد جامد معلق در آب‌ های ایران (که سبب گرفتگی قطره‌ چکان ‌ها می ‌شوند) می باشد. همین موضوعات باعث شده است که کشاورزان با دقت و تحقیقات بیشتری از این روش آبیاری استفاده کنند.

یکی از نکات بسیار مهمی که باید بدانید، این است که مهم ترین تفاوت روش آبیاری قطره‌ ای با دیگر روش ‌های آبیاری زمین های کشاورزی در این است که بین تبخیر _تعرق و هم چنین مقدار آبی که باید به زمین مورد نظر داده شود، در یک دوره زمانی محدود ( ۲۴  تا ۷۲ ساعت ) توازن برقرار می ‌شود.

این امر سبب خواهد شد که با توجه به محدود بودن میزان آب در دسترس، بیشترین بهره ‌وری از آب انجام گیرد. از آن جا که سیستم‌ های آبیاری موضعی / قطره‌ای ثابت هستند، خودکار کردن بسیاری از آن ‌ها آسان می باشد. این سیستم‌ ها برای مدیران آبیاری که قصد اختلاط کود و آب ( کود آبیاری ) را درون سیستم آبیاری دارند، مناسب هستند.

آبیاری قطره ایی و تاریخچه آن

انواع روش های آبیاری قطره ای چه می باشد؟

لازم به ذکر است که آبیاری قطره ایی دارای روش های بسیار مختلفی است که در زیر به آن ها اشاره می شود:

  • آبیاری قطره ای با بالبر
  • آبیاری قطره ای موضعی
  • آبیاری قطره‌ ای نواری یا تیپ
  • آبیاری قطره ای با آرایش دو ردیفه
  • آبیاری قطره‌ ای با آرایش لوپ یا حلقه ‌ای
  • روش آبیاری قطره ای با آرایش یک ردیفه
  • آبیاری قطره ای موضعی زیر سطحی

اجزای سیستم آبیاری قطره ایی

لازم به ذکر می باشد که سیستم آبیاری قطره ایی از چندین جزء تشکیل می شود که در زیر به اصلی ترین آن ها اشاره می شود و سپس به تفکیک هر کدام از این اجزا می پردازیم:

در زیر به تشریح و توضیح هر کدام از این اجزا خواهیم پرداخت:

قطره چکان

باید بدانید که قطره چکان آخرین وسیله یک شبکه آبیاری قطره ای می باشد که آب از آن به شکل های مختلف مانند قطره جریان پیوسته یا مقطع و یا فوران خارج می گردد. وظیفه قطره چکان آن است که نیاز آبی روزانه گیاه را تامین نماید و بتواند زمین را آبیاری کند، می توان اشاره کرد که یک قطره چکان باید دارای شرایط مهم زیر باشد:

  • قطره چکان باید نسبت به مسدود شدن مقاوم باشد
  • دبی خروجی قطره چکان نباید در طول دوره کاری تغییر کند
  • قطره چکان باید تا حد ممکن ساده باشد تا بعد از تنظیمات اولیه نیاز به بازدید مجدد از آن نباشد
  • دبی آن کمتر از نفوذ پذیری خاک و یا هماهنگ با آن باشد

لازم به ذکر است که قطره چکان ها روی لوله های فرعی نصب می شوند. نقش اصلی قطره چکان ها شکستن فشار آب داخل لوله فرعی و ریزش آن به صورت قطره قطره است.

قطره چکان

 لوله های فرعی

می توان اذعان داشت که قطره چکان بسته به نوع خود، ممکن است درون یا روی لوله های فرعی قرارگیرد. بنابراین جایگاه قطره چکان ها به لوله های فرعی سیستم آبیاری قطره ایی وابسته می باشد. لوله های فرعی از جنس پلی اتیلن بوده و قطر خارجی آن ها معمولا 16 ميلي متر است.

نکته بسیار مهم این است که برای حفاظت لوله ها در مقابل اثرات نور و درجه حرارت، این لوله ها را در لایه نازکی ( حدود 10 سانتی متر ) در زیر سطح خاک قرار می دهند .با توجه به این که درختان از نوع چند ساله و با فواصل زیاد می باشند، لذا به جهت افزایش سالانه قطره چکان از آرایش حلقوی ( دم خوکی ) استفاده خواهد شد.

 لوله های اصلی و نیمه اصلی

 شایان به ذکر است که لوله ها اصلی و نیمه اصلی از جنس پلی اتیلن بوده و آن ها را  در عمق مناسب درون خاک قرار می دهند. این لوله ها آب را از ایستگاه تصفیه خانه گرفته و سپس به لوله های فرعی می رساند و عمل توزیع آب بین قطعات و واحد های آبیاری را انجام می دهند. جهت کنترل دبی و فشار در ابتدای کلیه لوله ها، تاسیسات کنترل دبی ( و در صورت نیاز کنترل فشار ) در ابتدای کلیه خطوط آب قرار دارد.

 لوله های آبیاری قطره ای

دستگاه های کنترل مرکزی

می توان اشاره داشت که واحد کنترل مرکزی از مجموع وسایل و دستگاه هایی تشکیل شده اند که نقش های زیر را بر عهده دارند:

  • کنترل فشار
  • تنظیم و اندازه گیری جریان
  • تزریق کود به شبکه
  • تصفیه آب

دستگاه های کنترل مرکزی، بعد از ایستگاه پمپاژ احداث می شوند و وسایلی که در واحد کنترل مرکزی نصب خواهد شد به صورت زیر می باشد:

  • شیر یک طرفه
  • لرزه گیر
  • هیدروسیکلن
  • فیلتر شن
  • شیر پروانه ای
  • دستگاه تزریق کننده کود
  • فیلترهای توری يا ديسکی
  • اتصالات و رابط های بين اجزای دستگاه

دستگاه های کنترل مرکزی

 شیر فلکه قطع و وصل جريان ورودی

همان گونه که از نامش مشخص است این شیر برای قطع و وصل کردن جریان آب استفاده می شود و شما می توانید با باز و بسته کردن آن، هر زمان که نیاز داشتید زمین خود را آبیاری نمایید.

نکات بسیار مهم:

  • لازم به ذکر است که فشار سنج نیز در قبل و پس از فیلترها به منظور کنترل شدت گرفتگی و زمان شستشو و هم چنین کنترل فشار در ابتدای شبکه آبیاری قطره ای ( پس از کنترل مرکزی ) نصب می گردد
  • هم چنين جهت هواگيری سيستم از سوپاپهای تخليه هوا استفاده می شود.
  • تمام سیستم های آبیاری قطره ای نیاز به فیلتراسیون دارند تا بتوانند جلوی ورود ذرات معلق در آب ( که می تواند باعث گرفتگی قطره چکان ها می شوند ) را  بگیرند.

 شیر فلکه قطع و وصل جريان ورودی

لوازم جانبی در سیستم آبیاری قطره ایی

در سیستم آبیاری قطره ایی، علاوه بر لوازم اصلی سیستم به لوازم جانبی نیز احتیاج است. از این لوازم جانبی مهم می توان به موارد زیر اشاره داشت:

  • دستگاه هوشمند کنترل آبیاری
  •  شیر یك طرفه كه بلافاصله پس از پمپ نصب می شود تا در صورت خاموش شدن موتور از برگشت مجدد آب به داخل پمپ جلوگیری به عمل آورد.
  • دستگاه های تزریق كود و سم كه با روش های مختلف، كود محلول شده را وارد سیستم می كنند.
  • جداكننده های شن (سیكلون) كه در اثر چرخش آب در داخل آن و نیروی گریز از مركز ذرات جامد درشت و معلق آب را از آن جدا می كند.
  •  صافی های شنی یا توری برای جدا كردن ذرات معلق ریز موجود در آب.
  • دستگاه های كلرزنی ( تزریق اسید ).
  •  وسایل اندازه گیری آب.
  •  فشارسنج ها.
  •  شیرهای مختلف.
  • پمپ های فشار.
  •  در بعضی سیستم ها ممكن است برای تصفیه اولیه آب نیاز به وجود حوضچه های ته نشینی نیز باشد. به مجموعه این وسایل كه قبل از ورود آب به لوله اصلی قرار گرفته و مجموعا در یك محل متمركزند كنترل مركزی (head control) گفته می شود.

هیدروسیکلون چیست و چه کارایی دارد؟

باید بدانید که در صورتي كه آب مصرفي در آبياري از چاه یا رودخانه حامل شن و ماسه معلق باشد، بهره گیری از هیدروسیکلن امری کاملا ضروری است. هیدروسیکلن مجموعه ای فلزی به شکل قیف می باشد که آب از حاشیه فوقانی آن وارد شده و سپس در حین حرکت دورانی آب ،مواد معلق درشت دانه ( شن و ماسه ) در وسط آن رسوب می نماید.

این رسوبات در مخزنی که در پایین آن قرار دارد جمع شده و در دوره های زمانی مناسب تخلیه می شوند. لازم به ذکر است که هیدروسیکلن از آهن با ضخامت زياد ساخته می شود. بدنه داخلی آن ها از موادی پوشش داده می شوند که در مقابل برخورد ذرات شن و هم چنين فعل و انفعالات شيميائی و زنگ زدگی مقاومت کافی و مناسب داشته باشند. باید بدانید که بدنه خارجی توسط رنگ کوره ای حفاظت شده است.

هیدروسیکلون چیست و چه کارایی دارد

فيلتر شن چیست؟

در صورتي كه آب مصرفي در آبياري از حوضچه های بزرگ تامين گردد و آب مورد استفاده حاوي مقدار زيادي مواد معدني و جلبك باشد استفاده از فيلتر شني بسیار ضروری و مهم است. از اين جهت در شبکه های آبياری قطره ای، فيلترهای شنی با کارآيی بالا همچنان مورد استفاده قرار می گیرند.

دستگاه تزریق کننده کود

باید بدانید که تانك كود منبع تحت فشاري می باشد كه به منظور تزريق كود به سيستم آبیاری بعد از ایستگاه پمپاژ نصب مي گردد . كود مورد نياز گياه را مي توان به صورت محلول در آورده و يا از کودهایی استفاده نمود که از حلالیت بالا برخوردار هستند. به منظور كود دهی با تانك كود، يك وسيله كاهش فشار مانند شير پروانه اي در مسیر لوله  اصلی نصب خواهد شد.

بنابراین در دو طرف آن اختلاف فشار به وجود مي آيد. فشار اضافي ما قبل اين  شير باعث مي شود كه آب از لوله وارد تانك شده و سپس از قسمت بالاي آن خارج گردد كه لوله خروجي به قسمت پاياب شير پروانه اي متصل مي باشد .

ميزان سرعت تخليه کود توسط شيرهای ورود و خروج تانک كود و هم چنين شير پروانه ای كنترل خواهد شد. معمولا تانك های كود از ورق هاي فولادي به ضخامت 4 ميلي متر ساخته می شوند و قسمت هاي داخلي با پوشش محافظ خوردگي اپوكسي و بخش خارجي توسط رنگ كوره اي پوشيده می گردد.

فیلتر توری چیست؟

لازم به ذکر است که فيلتر های توری آخرين مرحله تصفيه فيزيكي سيستم كنترل مركزي مي باشد. در اين مرحله آب حين عبور از منافذ كوچك تصفيه خواهد شد. در کشورمان ايران دو نوع فيلتر توری رايج می باشد که در زیر به آن ها اشاره می شود:

  • فيلترهای پرده ای ( Screen Filters )
  • فيلترهای دیسکی ( Disk Filters )

از ویژگی های فیلتر های توری می توان به موارد زیر اشاره داشت:

  • فيلترهای توری در جنس و اندازه های مختلف توليد می شود.
  • جنس اين فيلترها از پلی اتيلن ( فيلترهای دیسکی ) و آهن گالوانيزه و يا آهن با پوشش اپوکسی ( فيلترهای دیسکی ) می باشد
  • ابعاد فيلترهای معمولی پرده ای در ايران برابر با 75 سانتي متر طول با قطر 8 اينچ  و يا 50 سانتي متر طول با قطر 6 اينچ می باشد و ابعاد فيلترهای دیسکی کاملا متفاوت است.
  • اندازه سوراخ های فيلترهای پرده ای نشان دهنده اين است که ذرات با چه اندازه ای از طريق فيلتراسيون از آب گرفته می شود . در فيلتر پرده ای اين سوراخ ها را اصطلاحا اندازه مش می نامند
  • در سيستم های آبياری قطره ای از فيلترهائی با مش 140 تا 200 استفاده می شود. اين توری ها قادر خواهند بود که ذرات شن ريز و درشت را از آب جدا نمايند
  • روزنه قطره چکان ها به گونه ای است که ذرات با قطر کمتر از اين بتواند از خروجی آن تخليه شود و موجب گرفتگی قطره چکان ها نشود. ذرات با قطر کوچکتر از مش 200 با هزينه های خيلی زياد قابل جداسازی می باشند.
  • فيلترهای دیسکی مجموعه ای از صفحات پلاستيکی شياردار فشرده شده در کنار يکديگر می باشند که آب با فشار از قسمت خارج اين صفحات به داخل آن هدايت می گردد. تعداد اين شيارها و عمق آنها اندازه مش اين فيلترها را مشخص می نمايد

لازم به ذکر می باشد که با گذشت زمان املاح معلق در آب در شبکه های فيلتر باقی مانده و باعث افزايش افت انرژی قبل و بعد از فيلتر می شود. اين تفاوت فشار تا ميزان مشخصی که از طرف سازنده آن پيشنهاد می گردد قابل افزايش است فيلترهای توری در جاهائی توصيه می شود که ذراتی نظير شن، سيلت و يا لای در آب وجود داشته باشد.

در جاهائی که کيفيت آب آبياری مطلوب باشد، فيلترهای توری به عنوان يک وسيله ارزان و اقتصادی که دارای کارائی بسيار خوبی مورد استفاده قرار می گيرد. نکته مهم دیگری که باید بدانید این است که فيلترهای توری کارآئی لازم را برای جداسازی مواد آلی نخواهند داشت.

اين فيلترها فقط قادرند ذرات ريز مواد آلی را جدا کنند. لذا قطعات بزرگ مواد آلی نظير توده جلبک ها و کلني ها به سرعت باعث گرفتگی و مسدود شدن شبکه فيلتر توری خواهد شد. البته معمولا اين توده ها قبل از ورود آب به سيستم تصفيه خانه و يا در فيلترهای شنی گرفته شده است.

فیلتر توری چیست

پمپ در سیستم آبیاری قطره ایی

می توان بیان کرد که سیستم های آبیاری قطره ای نیازمند تامین فشار بالا می باشند و معمولا اختلاف ارتفاع منبع آب تامین کننده این انرژی نمی باشد. به همین دلیل در اکثر پروژه ها احداث ایستگاه پمپاژ و یا تقویت منبع تامین انرژی ضروری می باشد. پمپ انرژی را از موتور تحویل گرفته و به شبکه آبیاری ارسال می کند. بهتر است فونداسیون ایستگاه پمپاژ هم سطح با سطح کف حوضچه پمپاژ ساخته شود.

مزایای سیستم آبیاری قطره ایی

لازم به ذکر می باشد که سیستم آبیاری قطره ایی از مزایای بسیاری برخوردار است و همین مزایا سبب شده است تا از این سیستم به عنوان یک سیستم بهینه و مناسب در آبیاری یاد شود. در زیر به مزایای این سیستم خاص می پردازیم:

صرفه جوئی در مصرف آب و هزینه های مربوط به آن

 همان گونه که بارها به آن اشاره کردیم، آبیاری قطره ای در مصرف آب صرفه جویی می کند و هم چنین هزینه های بهره برداری را کاهش می دهد و این موضوع از مزایای مهم در این روش جدید ‏می باشد. سیستم های قطره ای به آب کمتری نسبت به سایر سیستم های متداول آبیاری نیاز دارد. مثلاً‌ در باغات درختان جوان ، آبیاری با ‏سیستم قطره ای تنها نصف آب مورد نیاز آبیاری بارانی یا سطحی مصرف می کند.

عملیات زراعی آسان تر با آبیاری قطره ایی:

از آن جا که بیشتر سطح خاک هرگز با آبیاری قطره ای خیس نمی شود، رشد علف هرز کاهش می یابد. در نتیجه هزینه کارگر و مواد ‏شیمیایی برای کنترل علف هرز به شدت کم می شوئد. هم چنین به دلیل آن که با آبیاری قطره ای خاک کمتری خیس می شود، عملیات زراعی دیگر در باغات را ‏می توان بدون مشکل ادامه داد.

بالا بردن راندمان آبیاری در حدود 90% با آبیاری قطره ای

‌لازم به ذکر می باشد که سیستم ‌های آبیاری قطره‌ ای را می‌ توان به گونه ایی طراحی کرد که در هر نوع توپوگرافی به نحو مؤثر قابل استفاده باشد. در اراضی صخره‌ای، حتی اگر فاصله بین درختان نامنظم و اندازه آن ها نیز متفاوت باشد، می ‌توان آبیاری قطره‌ ای را به نحوی مؤثر به کار گرفت، به دلیل آن که آب بسیار نزدیک به هر درخت پخش می ‌شود.

به کارگیری آ‌ب شور با آبیاری قطره ای

آبیاری ‌های مکرر رطوبت خاک را در حدی نگه می ‌دارد که بین دو حالت خیلی خشک و خیلی تر نوسان نمی‌ کند و بیشتر قسمت‌ های خاک از هوای کافی برخوردار است. خیس ماندن خاک بین آبیاری ‌ها، نمک‌ های موجود در محلول را رقیق‌تر نگه می‌دارد. به همین جهت در سیستم قطره‌ ای می‌ توان از آب با شوری بیشتری نسبت به سایر روش ‌های آبیاری استفاده کرد.‌

مزایای سیستم آبیاری قطره ایی

معایب آبیاری قطره ایی

آبیاری قطره ایی علاوه بر مزایای فراوانی که دارد، از معایب خاصی نیز برخوردار می باشد که در زیر به این معایب اشاره می شود:

  • گرفتگی در خروجی با آبیاری قطره ای
  • یکنواختی در آبیاری قطره ای
  • تجمع نمک‎ با آبیاری قطره ای
  • اسید شویی در آبیاری قطره‌ ای

شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر به وب سایت نیکا کورپ مراجعه فرمایید.

      مرتب‌سازی مقالات:

    • پیش‌فرض
    • جدید‌ترین
    • پربازدیدترین
    • بیشترین امتیاز

      جدید‌ترین مقالات:

    مشاهده مقالات بیشتر
    دیدگاه خود را در مورد این مطلب بنویسید:
    کاربر میهمان

    تایید و ارسال
    انصراف
    دیدگاه کابران:
      نمایش دیدگاه‌های بیشتر