بهترین روش هرس درخت بادام

هرس درخت بادام

درخت بادام یک درخت بسیار مقاوم می باشد. اگر به خوبی به آن رسیدگی شود، می تواند محصول دهی بسیار خوبی برای باغدار به همراه داشته باشد. هرس و فرم دهی درخت بادام یکی از مهم ترین مراحل نگهداری آن می باشد. اگر درخت در زمان مناسب هرس شود، به دلیل حذف شاخه های اضافی و امکان تقسیم شدن مواد غذایی در دیگر شاخه های باقی مانده، محصول دهی آن افزایش پیدا می کند. همچنین با روش های صحیح هرس و فرم دهی درخت بادام می توان تا حدودی ارتفاع بی رویه درخت را کنترل نمود. ولی باید دقت کنید که اگر عملیات هرس و فرم دهی بدون آگاهی کافی یا توسط فردی غیر متخصص انجام شود می تواند موجب کاهش محصول یا حتی مرگ درخت شود.

هرس چیست؟

هرس کردن یعنی قطع کردن کلیه با بخشی از شاخه، ریشه، برگ، گل، پوست یا میوه که برای تحت تاثیر قرار دادن دیگر بخش ها و هدایت نحوه ی رشد درخت و باروری بهتر درختان انجام میگیرد.

یک هرس عالی میتواند محاسن بسیار زیادی برای باغدار به همراه داشته باشد. بعضی از این محاسن را با یکدیگر بررسی میکنیم.

• از بین بردن شاخه هایی که خشک شده یا شکسته اند. همچنین بخش هایی که آفت زده و بیمار می باشند. به این علت که به دیگر بخش ها انتقال پیدا نکند همچنین درخت تلاش بسیاری برای بازیابی آنها انجام ندهد و با حذف آنها مواد غذایی در دیگر بخش ها تقسیم می شود.
• علت دیگر آن نیز کنترل ارتفاع درخت می باشد. درختان اگر بیش از حد رشد کنند، هزینه ی نگهداری و سمپاشی آن ها افزایش پیدا می کند. از سمتی دیگر عملیات برداشت محصول با دشواری همراه می شود. در بعضی موارد مجبور به استفاده از ماشین آلات کشاورزی برای برداشت محصول خواهیم بود. به همین علت باغداران خبره از همان سال هایی نخست رشد درخت از ارتفاع بی رویه آن پیشگیری می کنند و با روش های هرس و فرم دهی به درخت شکل و فرم خاص می دهند.
• یکی دیگر از مواردی که هرس کردن درخت را الزامی میکند، نوررسانی و عملیات فتوسنتز در درخت می باشد. در درختانی که شاخه و برگ آنها بسیار گسترده و تنیده شده است، شاخه ها روی هم دیگر را سایه می کنند. به این ترتیب نور خورشید نمی تواند به کلیه شاخه ها بتابد. در شاخه هایی که نور دریافت نکرده اند، عملیات تولید محصول با اختلال روبه رو می شود. برای کم کردن این تنیدگی در درختان نیز توصیه میشود درخت را هرس نماییم. روش هایی نیز برای این کار توصیه میشود. از جمله متقاطع کردن، موازی و تنک کردن شاخه ها.
• طبیعتا زمانیکه رشد شاخه ها بیش از حد باشد، احتیاج به یک ریشه ی بسیار قوی تری نیز دارد که بتواند به کلیه شاخه ها غذارسانی داشته باشد. اگر بعضی از شاخه ها را حذف کنیم، به این ترتیب فشار اصلی وارد بر ریشه را کاهش داده و دیگر شاخه ها می توانند بهتر تغذیه کنند.
• شاخه های قدیمی توانایی بسیاری  برای تولید محصول ندارند. اگر شاخه های قدیمی را حذف کنیم، درخت شروع به تولید شاخه های جدید می کند. در نتیجه درخت مسن دوباره جوان شده و محصول دهی می کند.
• هرس کردن درخت به درخت کمک میکند تا بین رشد رویشی و زایشی یک تعادل نسبی ایجاد کند و به این ترتیب محصول دهی سالیانه آن افزایش بیاید.
• هرس کردن درخت اگر به صورت اصولی انجام شود می تواند موجب افزایش استحکام درخت نیز شود. به این ترتیب، هرس درخت به افزایش عمر درخت نیز کمک میکند.

حال که با مزیت های هرس کردن درخت آشنا شدیم و دانستیم چرا باید درخت خود را هرس کنیم. با ما همراه باشید تا به شما اطلاعاتی درباره ی نحوه ی هرس کردن درخت داده و شما را به صورت تخصصی با این موضوع آشنا کنیم.

بخش های گوناگون درخت

قبل ازاینکه بدانیم از چه طریقی باید درخت خود را هرس کنیم بهتر است با قسمت های مختلف درخت آشنا شویم. تاج درخت از ۱۰ قسمت اساسی تشکیل شده است.

1. تنه یا ساقه درخت

به حد فاصل بین طوقه و تاج درخت گفته می شود که محور انشعابات شاخه های اصلی می باشد. ارتفاع این بخش به نوع رقم بستگی دارد. نحوه ی برداشت و فرم تربیت درخت بین ۸۰ تا ۱۲۰ سانتی متر متغییر است.

2. شاخه های اصلی

به شاخه هایی که مستقیما از تنه ی درخت منشعب می شود، شاخه ی اصلی گفته می شود. شاخه های اصلی یکی از مهم ترین عضوها در تشکیل اسکلت و تاج درختان می باشد. روی شاخه های اصلی، شاخه های فرعی درجه یک، اسپورها و شاخک های بلند و کوتاه قرار می گیرند.

3. شاخه های فرعی

این شاخه ها اگر از شاخه های اصلی منشعب شوند به آن شاخه فرعی درجه یک و اگر از شاخه های فرعی درجه یک منشعب شده باشند به آن شاخه های فرعی درجه دو می گوییم. همیشه عضوهای بارده درخت و شاخه های رویشی درخت روی این شاخه های تشکیل می شود.

4. شاخه های یکساله

به شاخه هایی گفته می شود که از رشد رویشی یک جوانه در طول یک سال تشکیل می شود. بیشترین جوانه های روی این شاخه ها، جوانه های برگ هستند. بعضا جوانه های گل نیز روی این شاخه ها تشکیل می شود.

5. شاخه های دوساله

به شاخه هایی گفته می شود که پایین تر از گره یا محل رشد شاخه یک ساله قرار دارند. بلندی شاخه های دوساله به میزان رویشی و پرورش بادام در سال قبلی بستگی دارد. جوانه های گل بیشتر روی این شاخه ها تشکیل می شوند.

6. شاخه نرک درختان

شاخه نرک، یک شاخه بسیار قوی می باشد. که به علت خاصی بوجود آمده است. این شاخه از مصرف تغذیه ی بالایی برخوردار است. به همین علت باید حذف شود تا به بقیه ی اعضای درخت تغذیه بیشتری برسد.

7. اسپور

به شاخه های بسیار کوچک که روی شاخه های اصلی و فرعی قرار دارد گفته می شود. که جوانه های بارده به صورت تک یا جمعی روی این شاخه ها تشکیل می شود. میزان باردهی اسپورها محدود می باشد. طی چندسال باردهی این اسپورها پیر شده و توانایی باردهی خود را از دست میدهند به همین علت توصیه می شود در صورت پیر شدن اسپورها و از دست رفتن قدرت باردهی آنها، اسپورها را از درخت جدا کنیم.

8. جوانه های چوب

به جوانه هایی که روی آنها عضوی برجسته یا کشیده یا مخروطی شکل دارند، جوانه چوب گفته می شود. این جوانه ها همیشه روی شاخه های یکساله بوجود می‌آیند. و دارای یک مریستم رویشی و برگ های از پیش ساخته هستند. باید در هرس این جوانه ها دقت کافی را به خرج دهیم چرا که می توانند به اسپور جوانه های بارده تبدیل شوند.

9. جوانه های بارده یا گل

این جوانه ها مثل یک توده متورم و دایره ای شکل روی اسپورها یا شاخه های جوان هستند. بسته به رقم درخت می تواند یک یا چند گل روی آن تشکیل شود. که در رقم بادام، یک گل روی آن تشکیل می شود.

10. جوانه های غیرفعال

این جوانه ها به علت خاصی غیر فعال هستند. از جمله این دلایل عدم دریافت شیره نباتی، قرارگیری در موقعیت نامناسب و… و زمانیکه شرایط مناسب به وجود بیاید، این جوانه ها نیز شروع به رشد خواهند کرد.

پس از آگاهی از بخش های متفاوت تاج درخت باید بدانید وسایل مورد احتیاج برای هرس درختان چیست؟

• قیچی باغبانی دسته کوتاه و بلند
• اره های تربر و خشک بر
• چسب مخصوص باغبانی
• نردبان

بعد از آماده کردن وسایل لازم، اکنون می خواهیم با نحوه ی هرس درخت بادام آشنا شویم.

معرفی اصول هرس درخت بادام 

درختان میوه باید برطبق اصول خاصی هرس شوند. اگر هرس و فرم دهی درخت بادام تحت نظر یک متخصص انجام نشود می تواند به درخت آسیب های جدی وارد کند. پس از آشنایی با بخش های گوناگون درخت، عادات باردهی و اعضای بارده را باید بشناسیم و برای تقویت آنها بخش هایی که به صورت اضافی از درخت تغذیه می کنند را از آن جدا کنیم.

به طور کلی برای هرس کردن باید بر طبق یکسری اصول رفتار کنیم. مهم ترین اصول هرس درخت بادام موارد زیر است:

1. باید به گونه ای هرس کنیم که به شاخه های بارده هوا و نور کافی برسد. تا بتوانند بهتر فتوسنتز کرده و کربوهیدرات تولید کنند. با تقویت شاخه های بارده محصول دهی درخت نیز بهبود میابد.
2. باید بدانیم که قسمت های فوقانی یک شاخه از قسمت های انتهایی آن بهتر تغذیه می شوند.
3. رشد اعضای رویشی و زایشی با یکدیگر متفاوت است.
4. برخی از قسمت های درخت با یکدیگر همبستگی دارند.
5. در شاخه های افقی، حرکت شیره ی پرورده کند تر است. در نتیجه جوانه های آن بهتر تغذیه می شوند. و بستر رشد اعضای بارده فراهم است.
6. در بخش هایی که جریان شیره ی خام بیشتر است، جوانه های آن به صورت شاخه های تکامل نیافته رشد کرده و چوب تشکیل میشود.
7. جوانه ها باید از شیره ی پرورده تغذیه کنند تا به اسپور و جوانه های گل تبدیل شوند.
8. عضوهایی از درخت که بارده و سالم هستند باید حفظ شوند و اعضایی که باردهی نداشته و فقط از درخت تغذیه میکنند، باید حذف شوند.
9. بعضی از اعضای بارده که ضعیف هستند باید تقویت شوند.

درخت بادام را در دو زمان باید هرس کنیم

• دوره خواب
• دوره ی رشد فعال درخت

هرس اصلی درخت بادام یا هرس خشک یا هرس سیاه نیز نامیده می شود. بهترین زمان هرس اصلی درخت بادام در دوره خواب بیولوژیکی درخت می باشد. هنگامی که درخت در خواب است شیره ی نباتی در آوندها جریان ندارد و زمانیکه شاخه را جدا می کنیم از محل قطع شدن، شیره خارج نمی شود. در این زمان برگ نیز روی درخت وجود ندارد و ساده تر میتوان شاخه و زاویه مناسب را انتخاب کرد.

شاخه هایی که مریض هستند یا باردهی خوبی ندارند نیز در این زمان بهتر شناسایی می شوند. انجام هرس در فصل هرس درخت بادام راحت تر انجام می شود و کمترین خسارت به درخت وارد می شود. احتیاج سرمایی درخت بادام کمتر از دیگر ارقام می باشد به همین علت با تامین نیاز سرمایی و گرم شدن هوا درخت از خواب بیدار شده و شروع به فعالیت کند.

پس در نتیجه شرایط اقلیمی و طول دوره ی سرمای زمستانی نیز یکی از عوامل موثر در زمان هرس درختان می باشد.

با توجه به شرایط اقلیمی منطقه ی خودتان باید اقدام به هرس درختان بادام کنید. هرس درختان بادام را زودتر از دیگر درختان آغاز کنید. بهترین زمان هرس درختان بعد از ریزش طبیعی برگ درختان تا قبل از باز شدن جوانه های گل درختان بادام می باشد. همیشه این زمان با ماه آذر تا اواخر بهمن مصادف است.

هرس سبز درخت بادام یا هرس تابستانه در دوره رشد فعال درخت در طول فصل بهار و تابستان انجام می شود. البته این هرس در درختان بادام چندان رایج نیست. ولی در طول فصل بهار یا تابستان می توان ترک های اضافی که مانع عبور نور خورشید به دیگر شاخه ها می شوند را از آن جدا کرد. همچنین می توان پاجوش و تنه جوش ها را برای جلوگیری از هدر رفتن انرژی و مواد غذایی در درخت از آن جدا کرد.

تنک کردن میوه های اضافه و یا بریدن شاخه و برگ های درخت برای جلوگیری از خشکی و کم آبی درخت انجام میشود. همچنین هرس پوسته ی درخت که آن را وادار به باردهی میکند نیز جزو هرس سبز درخت به حساب می آِید.

به طورکلی طرز هرس درخت بادام به ۳ شکل می باشد

• هرس فرم دهی: که از ابتدای کاشت نهال آغاز شده و تا چند سال پس از باردهی درخت ادامه دارد. و هرساله فرم تربیت درخت روی آن اعمال شود.
• هرس باردهی : این هرس معمولا پس از شروع زمان باردهی درخت آغاز میشود. (۵ الی ۶ سالگی درخت) در زمان هرس باردهی، باید هرس فرم دهی را در نظر داشته باشیم و اعضای بارده درخت را حفظ کنیم.
• هرس بازسازی و جوان کردن درخت

 منظور از فرم اصولی برای تربیت درخت چیست؟

هرس درختان میوه باید با عادت رشد و سیستم باردهی آنها متناسب باشد. هر رقم از درخت باید به فرم مناسب و با عادت رشد مشخصی تربیت شود. درخت را می توان به سه روش هرمی، شلجمی و جامی تربیت کرد. در این بین بهترین روش هرس درخت بادام فرم جامی است که بهترین سازگاری را با درخت بادام دارد. در فرم جامی، شاخه های درخت را طوری هدایت میکنیم که نور آفتاب به خوبی به درون تاج درخت نفوذ کند. و تمامی شاخه ها و جوانه های بارده بتوانند از آن بهره ببرند. علاوه بر آن یک هماهنگی و باردهی یکنواخت در تاج درخت بوجود بیاید.

نحوه هرس فرم دهی درخت بادام

این هرس باید در سالهای اولیه کاشت انجام شود. پس از انتخاب شکل هرس مناسب برای درخت بادام (که در درخت بادام رقم جامی توصیه میشود) زمان مناسب برای هرس و مقدار هرس لازم را بدست آورده و تا سال چهارم هرسال این عمل را تکرار میکنیم.

مراحل هرس کردن درخت (فرم دهی) به شرح زیر است:

1. در سال اول با توجه به ارتفاع و شرایط اقلیمی منطقه و عادت رشد شاخه ها و فرم انتخاب شده برای هرس درخت، عملیات سربرداری انجام میشود. در برخی از ارقام، شاخه ها مایل به رشد افقی هستند (مثل رقم مامائی) و یا منطقه دچار سرمای دیررس بهاره میشود. این ارقام معمولا به شکل پا بلند و از ارتفاع ۱۲۰ سانتیمتری سربرداری شوند. اما اگر شاخه ها رشد عمودی دارند (مثل رقم منقا، علی اکبر ربیع و…) ارتفاع سربرداری از ۸۰ سانتیمتری آن انجام میشود.
2. شاخه های اصلی ۳ تا ۴ عدد هستند.
3. شاخه های اصلی باید روی تنه درخت و در جهات مختلف انتخاب شوند. توازن میان شاخه ها و تشکیل زاویه ۱۲۰ درجه بین شاخه ها ضروری است.
4. زاویه شاخه از تنه بهتر است ۴۵ درجه باشد. اما به علت باد ممکن است این زاویه تغییر کند به همین دلیل توصیه میشود شاخه های شمالی بیش از ۴۵ درجه و شاخه های جنوبی کمتر از ۴۵ درجه باشند.

در سال اول چگونه درختان بادام را هرس فرم دهی کنیم؟

در سال اول باید عملیات سربرداری از ارتفاع ۸۰ یا ۱۲۰ سانتی متری روی درخت انجام شود. با این کار جوانه های موجود روی تنه و شاخه های جانبی فعال میشوند. اگر نهال دارای شاخه فرعی در یک سوم انتهایی شاخه های خود است که به فاصله ی ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر از یکدیگر قرار گرفته اند، باید شاخه های فرعی قوی تر انتخاب شوند.

سپس ۴۵ شاخه که در قسمت انتهایی وجود دارند، مانده و مابقی را به طور کامل ببریم. اگر شاخه هایی که انتخاب کرده ایم رشد طولی زیادی دارند، یک سوم طول آنها را قطع میکنیم. در فصل تابستان شاخه هایی که مجددا روی درخت رشد میکنند (به غیر از ۴ تا ۵ شاخه ی انتخاب شده) و پاجوش ها نیز باید قطع شده تا شاخه های اصلی بهتر بتوانند تغذیه شوند.

در مورد نهال هایی که در سال اول شاخه ندارند، در طول سال اول چند شاخه تولید میکنند که به همان ترتیب باید هرس شوند.

در سال دوم چگونه درختان بادام را هرس فرم دهی کنیم؟

در اواخر فصل زمستان سال اول یا ابتدای بهار سال دوم باید درختان را هرس کنیم. از بین شاخه های موجود در یک سوم قسمت انتهایی تنه درخت ۳ یا ۴ شاخه قوی و مناسب با فاصله ی ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر را انتخاب کرده و به عنوان بازوهای اصلی در نظر میگیریم. و سایر شاخه ها را از انتها جدا میکنیم.

در طول بهار یا تابستان همان سال، شاخه های تازه روی بازوهای اصلی که به طرف داخل رشد کرده اند را قطع میکنیم. اگر زاویه شاخه با تنه درخت کمتر از ۴۵ درجه باشد یک چوب دو شاخه بین تنه ی درخت و شاخه قرار داده و شاخه را وادار میکنیم که به صورت اصولی رشد کند.

این کار دو مزیت دارد:

1. با تنظیم زاویه شاخه، جوانه های بارده روی شاخه های افقی به دلیل جریان بیشتر شیره پرورده در آن بهتر رشد میکنند.
2. با این کار فاصله ی شاخه ها از یکدیگر بیشتر شده و درخت فضای بیشتری را اشغال میکند به این ترتیب نور و هوای بیشتر به درون تاج آن نفوذ میکند.

در صورتی که عملیات هرس و رشد درخت در سال دوم به خوبی انجام شود. انتهای شاخه های اصلی شکل Y به خود میگیرند. این شاخه ها در طول سال دوم نگهداری شده و شاخه های اضافی که به طرف داخل رشد کرده اند را باید ببریم.

اگر در طول سال دوم، بازو بیش از حد رشد کند، باید آن را از قسمت یک سوم کوتاه کرد. همچنین باید جست های جانبی آن را نیز حذف کرد. روی شاخه های اصلی باید ۱ تا ۲ بازوی ثانویه در فاصله ی مناسب باقی بماند.

در سال سوم و چهارم چگونه درختان بادام را هرس فرم دهی کنیم؟

در طول این دو سال نیز باید فرم جامی که در ابتدا برای درخت انتخاب کردیم را ادامه دهیم. شاخه های اصلی که انتخاب کردیم را شناسایی کرده و شاخه های جدیدی که به طرف داخل تاج رشد کرده را از درخت حذف میکنیم.

شاخه های فرعی را باید به تعداد کافی و در فاصله ی مناسب انتخاب کنیم. شاخه هایی که متراکم هستند و روی یکدیگر سایه می‌اندازند باید حذف شوند. تنه جوش ها و پاجوش های درخت نیز باید قطع شوند به این ترتیب مواد غذایی بهتر در سایر قسمت ها تقسیم میشود.

درختان بادام از سال چهارم به بعد شروع به باروری میکنند. در هرس درخت بادام باید مراقب محل تشکیل جوانه ها و عادت باردهی هر رقم باشیم.

هرس باردهی درختان بادام چگونه است؟

هرس باردهی به ویژگی های باردهی هر رقم بستگی دارد. در این نوع از هرس، به پتانسیل های باروری و تولید شاخه و گل توجه ویژه ای میشود. قبل از انجام هرس باید اطلاعات کافی در این باره بدست آورده و سپس با آگاهی و تخصص شروع به هرس درخت بادام خود کنیم. معمولا درختان میوه یک سیستم مشخص برای باروری خود دارند که براساس نوع رقم و میوه دهی و تشکیل جوانه های بارده روی اسپورهای کوچک یک یا دو ساله انجام میشود.

جوانه های بارده به صورت تک یا جمعی روی اسپور یا سیخک دو تا سه ساله تشکیل میشوند. این مورد بسته به رقم متفاوت است. هرس باردهی درخت بادام باید به شکلی انجام شود که باعث افزایش محصول دهی درخت شود.

به چه علت باید عملیات هرس باردهی روی درخت انجام شود؟

• عملیات هرس باردهی پس از شروع باردهی درخت آغاز می شود و هدف اصلی از آن تجدید حیات شاخه های میوه دهنده و تحریک درخت برای تولید شاخه های بارده جدید است. با این کار میتوانیم محصولی منظم و یکنواخت روی درخت داشته باشیم.
• اسپورهای ۴ یا ۵ ساله دیگر توان زیادی برای تولید جوانه های گل ندارند به همین دلیل برای تنظیم باردهی باید حذف شوند. شاخه های آفت زده، بیماری، شکسته و خشک شده و نرک ها و به طور کلی هرآنچه که رشد و محصول دهی درخت را تحت تاثیر قرار میدهد را باید از درخت جدا کنیم.
• هر ۴۵ سال یکبار باید یک هرس نیمه سنگین روی درخت بادام انجام دهیم و شاخه های پیر و کم و از کار افتاده را از آن جدا کنیم تا شاخه های بارور جدید روی آن بوجود بیاید.
• این هرس به نفوذ بهتر نور خورشید به شاخه های درونی درخت و انجام عملیات فتوسنتز نیز کمک میکند.

نکات تکمیلی در خصوص هرس درختان بادام

• طبق شرایط گوناگون از قبیل شرایط رشد درخت، سن، قدرت باردهی، آبیاری و…، شدت هرس درخت بادام را تعیین میکنیم.
• هرگز نباید درخت بادام را یکسال هرس شدید و یک سال اصلا هرس انجام ندهیم. درخت بادام را هر سال باید به میزان ملایم هرس کرد.